سامانه اطلاعات مکانی (GIS) چیست؟

سامانه اطلاعات مکانی یا جی ای اس مخفف Geographic Information System می‌باشد. در بعضی منابع Geo Spatial Information System نیز گفته شده است.جی ای اس (GIS) مجموعه ای است از :
  • داده های مکانی
  • نرم افزار
  • سخت افزار
  • مدیریت داده ها:
    • منابع انسانی
    • ساختارهای سازمانی و تشکیلاتی
    • مدلها، تئوریها و روشها
    • زیر ساختارهای سیستم
که به منظور جمع آوری، ذخیره سازی، بازیابی، تجزیه و تحلیل و ارائه اطلاعات مکانی بکار می رود. جی ای اس

سیستم اطلاعات مکانی یا سیستم اطلاعات جغرافیایی یا سامانه اطلاعات مکانی؟

در بین کارشناسان این حوزه در مورد ترجمه صحیح این واژه اختلاف نظر وجود دارد. اما براساس مصوبات فرهنگستان زبان و ادب فارسی معادل فارسی GIS سامانه اطلاعات مکانی می‌باشد. منبع: فرهنگستان زبان و ادب فارسی

مراحل ایجاد سامانه اطلاعات مکانی ( جی ای اس)

مراحل ایجاد و راه اندازی یک سامانه اطلاعات مکانی در یک سازمان بصورت خلاصه به شرح ذیل می‌باشد:
  1. شناسایی و تحلیل نیازمندیها (نیازسنجی) :

  2. اولین قدم برای ایجاد GIS در هر ارگان و سازمانی تحلیل نیازهای آن سازمان می‌باشد. در این مرحله مطالعاتی در مورد وضعیت فعلی سازمان از لحاظ اطلاعات مکانی و نیازهای آتی سازمان انجام می‌گیرد. نتایج این مرحله مبنایی برای اجرای فازهای بعدی خواهد بود.
  3. انتخاب و تهیه نرم افزار :

  4. با توجه به تحلیل نیاز انجام شده نرم افزار مورد نیاز انتخاب می‌گردد. این انتخاب با توجه به امکانات و محدودیتهای نرم افزارهای موجود در بازار صورت می‌گیرد. امکان ویژه سازی( Customize ) نرم افزارها با استفاده از برنامه نویسی و یا طراحی و تهیه یک نرم افزار خاص برای پاسخگویی به نیازهای کاربران وجود خواهد داشت.
  5. انتخاب و تهیه سخت افزار :

  6. سخت افزارهای انتخاب شده (کامپیوترها ، شبکه و ..) باید پاسخگوی نیازهای برآورد شده باشند.
  7. طراحی پایگاه داده :

  8. یکی از مهمترین اجزای GIS داده های موجود در سیستم می‌باشد. که پایه و مبنای تحلیلهای مکانی خواهد بود. امروزه این داده‌ها در پایگاه داده مکانی (Spatial Database) مدیریت و سازماندهی می‌شوند. پایگاه داده مکانی نوع خاصی از پایگاه داده می‌باشد که قابلیت ذخیره سازی حجم بسیار زیاد داده‌های مکانی و توصیفی را بصورت ساختیافته را دارا می‌باشد. برخی از مزایای استفاده از Spatial Database عبارتند از :
    • امکان ذخیره سازی انواع داده های مکانی رستری، برداری و اطلاعات توصیفی
    • امکان ذخیره حجم بسیار زیاد داده بیش از صدها گیگا بایت
    • تسهیل توزیع داده ها از طریق شبکه اعم از اینترنت، اینترانت وغیره.
    • دسترسی کامل به داده ها و توابع مکانی از طریق محیط محاوره ای استاندارد مثلا SQL
    • ستفاده از داده های مکانی در کاربردهای غیر GIS ی نظیر Word Processor ، Spread Sheet و غیره
    • پشتیبانی از استاندارد های GIS باز
  9. جمع آوری داده های مکانی و توصیفی :

  10. داده های مکانی و توصیفی مورد نیاز در این مرحله جمع آوری می گردند.
  11. آماده سازی داده ها و ورود به پایگاه داده :

  12. داده های مکانی و توصیفی برای ورود به GIS نیاز به آماده سازی دارند. در این مرحله داده های مکانی و توصیفی با توجه به مراحل طراحی پایگاه داده آماده سازی می شوند و به فرمت مناسب برای ورود اطلاعات تبدیل می شوند.
  13. نصب و راه اندازی و ورود داده ها به پایگاه داده :

  14. در این مرحله سخت افزارها و نرم افزارهای لازم نصب و راه اندازی می گردند و داده ها به پایگاه داده وارد می‌شوند.
  15. آموزش و پشتیبانی :

  16. کاربران باید متناسب با مسئولیتهای خود آموزشهای لازم را برای استفاده از سیستم کسب نمایند.

لینکهای مفید: خدمات جی ای اس شرکت آرمان ژئوماتیک
سایت شرکت ESRI
نظرات شما:
نظر آقا یا خانم ابراهیم کلالی :
سلام مطالب و نوشتار و توضیحات شما بسیار مفید و موثر و علمی و بروز میباشد . متشکرم. ابراهیم کلالی
نظر آقا یا خانم محمدی :
سلام -اگه وضعیت،پدیده ها،عناصر واجزاء هرمنطقه ممکنه روزانه ویابه تدریج دستخوش تغییرات قرار بگیره، چگونه باید GIS مربوطه ویرایش وبه روز بشه؟ -یک سیستم اطلاعاتی کامل در یک ارگان بزرگ باشاخه های مختلف،برای چه واحدهایی ار اون ارگان کاریرد داره؟ -آیا اطلاعات GIS وجوه حقوقی داشته وبرای دادگاه قابل استناد است یاخیر فقط وجوه کاربردی واجرایی داره؟ سپاس از لطف وزحمات شما -
پاسخ مدیر سایت :
با سلام پاسخ پرسشهای شما بصورت خلاصه: سوال اول- اصطلاح Temporal GIS را در گوگل جستجو کنید. در صورتیکه در طراحی GIS مولفه زمان را هم در نظر بگیریم GIS زمانمند یا Temporal GIS خواهیم داشت. سوال دوم- در صورتیکه در زمان طراحی GIS در یک سازمان نیازهای بخشهای مختلف آن سازمان مدنظر قرار بگیرد می تواند به بخشهای مختلف آن سازمان سرویس و خدمات ارائه نماید. سوال سوم- در صورتیکه داده های موجود در یک GIS همراه با مستندات لازم ثبت شده باشد و صلاحیت حقوقی مالک و ارائه کننده داده ها مورد قبول دادگاه باشد می تواند مورد استفاده حقوقی داشته باشد. مثلا داده های GIS اداره کاداستر می تواندمبنای اثبات مالکیت یک زمین باشد و یا بسیاری از عکسهای هوایی سنواتی سازمان نقشه برداری کشور مورد استفاده حقوقی قرار می گیرد.
نظر آقا یا خانم Kimia :
سلام منظور از ادغام داده های مکانی و غیر مکانی چیست
پاسخ مدیر سایت :
با سلام داده های مورد استفاده در GIS مجموعه ای از داده های مکانی و غیر مکانی است. داده های مکانی مانند نقشه ها و مختصات و اطلاعات ارتفاعی و .. . داده های غیر مکانی مانند نام یک خیابان، مساحت زمین و نام مالک یا هر اطلاعات دیگری که بصورت توصیفی مشخصات عوارض را مشخص می کند. GIS از مجموعه این داده ها استفاده می کند بنابراین منظور از ادغام این داده ها استفاده همزمان از این داده ها می باشد.
نظر آقا یا خانم Kosar :
سلام چگونه در محیط GIS می توان مناطقی که گیاه مرتعی A دارد را تعیین نمود
پاسخ مدیر سایت :
سلام دوست عزیز سوالتون خیلی مفهوم نیست ولی توضیحات ممکنه بهتون کمک کنه: برای تولید یک لایه از داده مکانی باید با روش نقشه برداری زمینی یا روش فتوگرامتری یا استفاده از تصویر ماهواره ای محدوده مورد نظر را برداشت کنید و در محیط نرم افزارهای GIS ترسیم کنید و نمایش بدید. موفق باشید
نظر آقا یا خانم علی :
همان باید فرهنگستان درست واژه سازی کند: "سامانه اطلاعات جغرافیایی" درستر است
نظر آقا یا خانم نگار منتظری :
با سلام تشکر از مطالب خوب سایتتون. انتقادی که دارم اینه که چرا توی سایتتون ترجمه GIS را سامانه اطلاعات مکانی نوشتید؟ همه می دونن که سیستم اطلاعات جغرافیایی درست هست. اکثر رشته های مهندسی تعصب دارن و نمی خوان قبول کنن که GIS مال رشته جغرافیاست.
پاسخ مدیر سایت :
از شما به خاطر توجهتون به مطالب سایت ممنونم. تعصبی وجود نداره فرهنگستان زبان ایران واژه "سامانه اطلاعات مکانی" را به عنوان واژه معادل GIS انتخاب کرده. به سایت فرهنگستان زبان ایران سر بزنید و بررسی کنید. مرجع رسمی انتخاب کلمات معادل فارسی فرهنگستان زبان هست.